Welke stenen horen bij de familie bergkristal?

Amethist kristallenHet gaat bij stenen uit de familie bergkristal om een groep sterk verwante kwartsen.

Er zit erg veel kwarts in de aardkorst. Dit mineraal bestaat uit silicium en zuurstof. De chemische formule luidt SiO₂ (siliciumdioxide). Bergkristal is 100% zuivere kwarts.

De meeste soorten kwarts bevatten echter verontreinigingen of insluitsels van andere elementen of mineralen. Ze hebben daardoor andere eigenschappen.

Overzicht van de meest voorkomende en gebruikte familieleden

De kwartsen vallen uiteen in drie groepen, die onderscheiden worden naar hun interne structuur.

1. Bij macrokristallijne kwarts kun je met het blote oog kristallen onderscheiden.
2. Bij microkristallijne (of cryptokristallijne) kwartsen heb je een microscoop of andere hulpmiddelen nodig om de kristallen te ontdekken.
3. Bij amorfe kwarts zijn er helemaal geen kristallen gevormd.

Groep 1: macrokristallijn

• Waterheldere bergkristal Zuivere, waterheldere kwarts heet bergkristal
  
  
• Zuivere, ondoorzichtige kwarts heet sneeuwkwarts
  
  
• Vaak is het kristalrooster van het kwarts enigszins 'verontreinigd'. Er zijn bijvoorbeeld moleculen ijzer, aluminium of calcium in verzeild geraakt. Zo ontstaan kleurvarianten met allemaal hun eigen naam. Ze zijn transparant tot doorzichtig, soms zelfs ondoorzichtig.
  
  • Paarse kwarts heet amethist
  • Gele kwarts heet citrien
  • Ametrien  bevat zowel citrien als amethist
  • Bruine tot zwarte kwarts heet rookkwarts
  • Roze kwarts heet rozenkwarts
  • Groene kwartsen zijn prasem en aventurijn
    
    

Groep 2: microkristallijn

• Ruwe blauwe chalcedoon Kwarts met een vezelige structuur dat ook een beetje water bevat, heet chalcedoon. Er zijn vele kleurvarianten.
  
  • De gestreepte en aardkleurige chalcedonen staan bekend als agaat (tinten geel, oranje, rood, bruin en grijs)
  • Kleurloze chalcedoon met dendrietvormige insluitsels heet mosagaat
  • Andere chalcedonen heten naar hun kleur, zoals witte, blauwe, roze en rode chalcedoon
  • Groene chalcedoon met rode jaspis vlekken heet heliotroop
  • Oranje chalcedoon kennen we als carneool
  • Rode kwarts is jaspis. Het is ondoorzichtig. Jaspis kan ook andere kleuren hebben, zoals geel, groen en blauw
  • Zwarte kwarts heet onyx
    
    

Groep 3: amorf

• Kwarts met relatief veel ingesloten water heet opaal. Opaal kan een bont kleurenspel vertonen
• Kwarts in de vorm van vulkanisch glas wordt obsidiaan genoemd.
  
  

Kwarts met insluitsels

Een extra categorie wordt gevormd door kwarts met insluitsels. Deze kunnen zowel macrokistallijn, microkristallijn als amorf zijn.

• Rutielkwarts trommelsteenKwarts kan duidelijk zichtbare insluitsels hebben. Dat zijn ingesloten mineralen. Dit leidt tot kwartsen met een eigen naam. Veel voorkomende insluitsels zijn:
  
  • Goudkleurige rutielnaalden: rutielkwarts
  • Zilverkleurige ilmenietnaalden: ilmenietkwarts
  • Zwarte toermalijnnaalden: toermalijnkwarts
  • Groene actinolietnaalden: actinolietkwarts
  • Groene aegiriennaalden: aegirienkwarts
  • Goudkleurige hematietdraden: hematietkwarts
    
    
• Tijgeroog trommelsteenEen ander rijtje verwanten zijn ondoorzichtige kwartsen met oogeffect. Dit oogeffect ontstaat door de lichtinval in vezelige mineralen die verkiezeld in het kwarts zijn ingebed.
  • Bergkristal met limoniet staat bekend als tijgeroog (goudgeel)
  • Bergkristal met crocidoliet is beter bekend als valkenoog (donkerblauw)
    
    


Zie ook: Wat is het verschil tussen chalcedoon, agaat en jaspis?