ABC van het edelstenenalfabet

door Saskia Horjus

Terwijl ik armbandjes van kralen met letters erop maakte, om iets leuks met je naam te doen, bekroop mij de gedachte:  dit zou ook met edelstenen moeten kunnen.
Ik ging op zoek in boeken en op internet. En wat ik vond, waren 'acrostische juwelen'.

Dit zijn geen edelstenen met een letter erop. Het gaat om woorden die worden gevormd door de eerste letters van de naam van de stenen.
Bijvoorbeeld:

HARTJE = Hematiet Amethist Rhodochrosiet Turkoois Jaspis Epidoot.

WIM = Watermeloentoermalijn Ioliet Maansteen

In de dichtkunst is een acrostichon een gedicht waarvan de eerste letters van alle regels zelf ook een woord of zin vormen. Het Nederlands volkslied Wilhelmus is een voorbeeld van een dregelijk naamdicht: de eerste letters van de coupletten vormen samen de naam Willem van Nassov.

De Franse juwelier Jean-Baptiste Mellerio (1765-1850) kwam op het lumineuze idee om dit principe in zijn juwelen toe te passen. Hij nam steeds de eerste letter van de naam van de gebruikte edelstenen als uitgangspunt. Zo verwerkte hij namen en woorden in sieraden. Je moest de 'code' weten om te lezen wat er stond.

Toppunt van beschaving

Zijn atelier verkocht al snel tientallen sieraden met de namen van geliefden en vooral met de woorden Souvenir ('herinnering') en Amitié ('vriendschap'). Omdat hij de favoriete juwelier was van koningin Marie-Antoinette en later van keizerin Josephine, was het slechts een kwestie van tijd voordat deze mode overal werd nagevolgd.

Speld uit midden 19e eeuw. De stenen vormen het woord 'regard' (bron: sentimentaljewelry.blogspot.com)

In het begin van de 19e eeuw waren dergelijke acrostische sieraden ook populair in Engeland. Net als in Nederland, sprak de adel in Engeland vooral Frans; de Franse taal en cultuur gold als toppunt van beschaving. En de Franse hype met juwelen die een naam of wens uitdrukten, werd al snel overgenomen.

Koning George IV was er dol op. Onder koningin Victoria bleven ze populair.

Uit Engeland is vooral de verlovingsring met het woord regard ('hoogachting') bekend, met de edelstenen ruby (robijn), emerald (smaragd), garnet (granaat), amethyst (amethist) en diamond (diamant). Zie afbeelding.

Het formaat van ringen en broches was een beperking voor de lengte van de boodschap. Voor langere of meerdere woorden werden armbanden gebruikt.

Kun je het lezen?

Intrigerend is dan welke edelstenen in die tijd gebruikt werden. De oudst bekende lijst stamt uit 1855, beschreven door de Amerikaan Charles Edwards in zijn boek The History and Poetry of Finger-Rings.

Waarschijnlijk verschilt die lijst niet zo veel van de oorspronkelijke Franse lijst. In het Frans werden de F, K, Q, W, Y en Z nauwelijks gebruikt. Het is onduidelijk welke stenen precies bedoeld werden met de natralithe en xépherine.

Het blijft lastig om alle stenenboodschappen te 'lezen'. Er bestond wel een min of meer officieel edelstenenalfabet in het Frans, maar zeer waarschijnlijk werden ook andere edelstenen gebruikt. Soms omdat aangegeven stenen niet beschikbaar waren, soms omdat ze onbetaalbaar waren, soms op speciaal verzoek van de opdrachtgevers.

Bovendien weet je vaak niet in welke taal de boodschap gesteld is.

In de mode

Georgiaanse ring met het woord 'dearest' uit 1820 (via The Spare Room Antique Jewelry)

Het lijkt erop dat acrostische sieraden weer in de mode komen. Tegenwoordig worden ze vaker codewoord-sieraad genoemd.

De New Yorkse juwelierszaak Lulu Frost, bijvoorbeeld, is geïnspireerd door de Victoriaanse acrostische sieraden. Deze juwelier adverteert met codewoord-armbanden, chokers en andere sieraden die je naam of een afgesproken codewoord op acrostische wijze weergeven, met gebruik van Engelse steennamen.

Bijvoorbeeld:
SOPHIE = Sapphire Opal Peridot Hematite Iolite Emerald (smaragd)

Je kunt je voorstellen dat elke winkel zijn eigen stenenalfabet samenstelt, waardoor alleen ingewijden, mensen die hun sieraden op dezelfde plek gekocht hebben, jouw sieraad kunnen lezen!

Een nieuw alfabet

Hieronder mijn opzetje voor een modern Nederlands stenenalfabet. Hierbij is rekening gehouden met beschikbaarheid en betaalbaarheid.

Raadsel: Wat staat hier?

Vele groetjes van   (Saskia)

(code SASKIA: Sodaliet Amethist Sodaliet Kyaniet Ioliet Amethist)